Afscheid in Malchow
Ron van Hasselt heeft een tweede boek geschreven over zijn familie in de Tweede Wereldoorlog. Zijn vader dacht in de meidagen van 1940 te kunnen ontsnappen aan het naderend onheil door in een roeibootje te stappen en de zee op te gaan. Hij was één van de laatsten die wist te ontsnappen en wellicht de allereerste die terugkeerde in het smalle strookje bevrijd Nederland. De gruwelijke waarheid over wat er met zijn familie is gebeurd, werd pas na de oorlog in zijn volle omvang duidelijk.
Het tweede boek “Afscheid in Malchow en andere bijna vergeten verhalen” beschrijft de wederwaardigheden van zijn achterachternichtje, Selma van Hasselt. Aan de hand van haar levensgeschiedenis van verdrukking, verzet en verraad rijgen zich verhalen aaneen variërend van oorlogspleegkinderen tot fanatieke politiemannen, van aanslag tot represaille, van ouverture tot een oorlog tot nasleep van een humanitaire ramp. Wat Ron van Hasselt wil laten zien is hoe gewone mensen zich gedragen in buitengewone omstandigheden. Het gaat over keuzes die ook vandaag nog steeds relevant zijn.
Een recensie van Enne Koops is te lezen op Historiek: http://historiek.net/het-bijna-vergeten-werkkamp-malchow/42556
Boekpresentatie
Op zondag 27 april 2014 vond een bijeenkomst plaats in de Groninger synagoge aan de Folkingestraat. Daar werd “Afscheid in Malchow” gepresenteerd aan Bettie Jongejan, directeur van het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen. Het boek is de oorlogsgeschiedenis van Selma van Hasselt, dochter van Samuel van Hasselt en Froukje van Gelder.
Nadat haar vader was gearresteerd zocht Selma de onderduik. Ze werd actief in het verzet en werd door een ongelukkig toeval gearresteerd. Enkele weken
voor de oorlog ten einde kwam, is zij bezweken in een concentratiekamp. Ron van Hasselt vindt dat haar geschiedenis tot de verhalen behoort die moeten worden opgeschreven.
Het boek is uitgegeven door uitgeverij Profiel in Bedum. Nadere gegevens zijn te vinden op www.profiel.nl. In principe is het boek vanaf mei 2014 te verkrijgen bij uw boekhandelaar.
4 mei 2014 herdenkingsbijeenkomst voor Selma
Ook dit jaar is tijdens de manifestatie Open Joodse Huizen aandacht besteed aan Selma. Vorig jaar op 4 mei 2013 vond een drietal herdenkingen plaats in het pand Oosterhaven 2 in Groningen. In dat huis heeft Selma van Hasselt een belangrijk deel van haar jeugd doorgebracht. In 2014 vonden de bijeenkomsten plaats in Folkingestraat 3, het adres waar Selma’s verloofde Max Velleman woonde. Ron van Hasselt gaf een toelichting en vertoonde een korte film over Selma. In 2013 maakte RTV Noord een nieuws-item over de bijeenkomst. Die is te zien op de website http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=120621
Frea Selma Zwaal, nicht van Selma van Hasselt, geeft een toelichting op RTV Noord
Oproep Aaltense musea
Op 27 mei 2014 verscheen in het dagblad de Gelderlander een oproep aan de lezers om meer te weten te komen van Selma’s onderduikperiode in Aalten. Hopelijk is hierover binnenkort meer te melden.
Selma
In het Nieuwsblad van het Noorden van 29 augustus 1941 staat een advertentie waarin de verloving tussen Max Velleman en Selma wordt aangekondigd. De bezetting is dan al meer dan een jaar gaande. De eerste anti-joodse maatregelen zijn ingevoerd. Vanaf die tijd waarin de verloving wordt aangekondigd, wordt het voor Joden steeds moeilijker in Nederland. Wie nog twijfelde werd nu geconfronteerd met een steeds sneller steeds slechter wordende situatie.
Selma’s vader Samuel van Hasselt was ingedeeld in het tweede transport uit Nederland naar ‘het oosten’. In dat transport van 16 juli 1942 werden gevangenen uit Amersfoort via doorgangskamp Westerbork direct doorgestuurd naar Auschwitz. Daar heeft Samuel nog geleefd tot 9 augustus 1942.
Het is onbekend hoe Selma is ondergedoken en waar ze zich schuilhield. Over haar jongere zus, Henriëtte, weten we iets meer. Zij was ondergedoken in Appelscha, maar werd na verraad gearresteerd. Dat was op 12 mei 1943. Ze was toen net 18 geworden. Over haar arrestatie staat een uitgebreid verslag op www.joodsmonument.nl. Na haar arrestatie werd zij naar Westerbork gebracht en ongetwijfeld opgenomen in een strafbarak. Zij werd ingedeeld in het eerstvolgende transport van dinsdag 18 mei. In die trein van 48 wagons werden 2511 mensen vervoerd. Niemand van dit transport heeft de oorlog overleefd. Henriëtte Alyda van Hasselt werd direct bij aankomst op 21 mei1943 in Sobibor vergast. (zie ook http://www.joodsmonument.nl/ )
In hoeverre deze deportaties bij Selma bekend waren, kunnen we niet zeggen. Wel weten we dat Selma zich vanuit de onderduik aansloot bij een verzetsgroep.. Op een systeemkaart uit de Groninger Archieven wordt haar naam verbonden met grootheden uit het verzet als Johannes Post en Bob Scheepstra. Vanuit deze groepen werd gewapend verzet gepleegd. Dat bestond o.a. uit overvallen op plaatsen waar veel distributiebonnen waren. Die bonnen waren onontbeerlijk voor een organisatie die onderduikers hielp. Bonnen, wapens, illegale bladen moesten allemaal verspreid worden. Hierin had Selma een rol. Zij trad op als koerierster.
Op één van haar treinreizen tussen Arnhem en Utrecht is ze op 28 januari 1944 door een vroegere schoolgenoot, de politieman Jacob van der S., herkend en aangehouden. Ze werd gearresteerd door hem en een andere beruchte politieagent, Abraham K., die het tot zijn specialiteit had gemaakt om ondergedoken joden op te sporen. Van Abraham K. wordt verteld dat hij stelselmatig arrestanten mishandelde. Na de oorlog is hij als oorlogsmisdadiger bij verstek veroordeeld tot de doodstraf. Hij is ontkomen naar Argentinië waar hij in 1996 is overleden.
Selma werd overgebracht naar Westerbork en in een strafbarak geplaatst (barak 67). Met het transport van 3 maart 1943 is zij naar Auschwitz gevoerd. Deze trein telde ‘slechts’ 732 gedeporteerden. Hiervan werden 179 mannen en 76 vrouwen toegelaten in het werkkamp. De 477 anderen werden vermoord in de gaskamer. Selma behoorde tot de 76 vrouwen die slavenarbeid mochten verrichten.
Zij heeft het eind van de oorlog niet gehaald. Zij bezweek in Malchow, aan het eind van de oorlog, waarschijnlijk eind maart of begin april 1945.
Selma en Max
Op het adres Folkingestraat 3 in Groningen woonde het gezin van Salomon en Hendrietta Velleman. Het bestond verder uit een dochter Frouke Leentje en een zoon Marcus Gerson. Blijkens bijgaande advertentie uit het Nieuwsblad van het Noorden is Selma van Hasselt met Max verloofd op 31 augustus 1941. Max was de roepnaam van Marcus.
Hendrietta en Frouke Velleman zijn op 5 november 1942 in de gaskamers van Auschwitz vermoord. Voor vader Salomon Velleman is de sterfdatum 28 februari 1943 opgegeven. Van Max Velleman is niet meer bekend dan dat hij ergens verdwenen is in Midden-Europa en dat hij geacht wordt niet meer in leven te zijn na 31 maart 1943.
